Ben Mehmed Siyah Kalem, İnsanlar ve Cinlerin Ustası

Yapı Kredi Yayınları

Mehmed Siyah Kalem

Tarihteki en gizemli şahsiyetlerden biri; hakkında hiçbir bilgi yok. Elimizde sadece çizim ve resimleri var.

Genel kabul; resimlerinin 1300 - 1500 yılları arasındaki dönemde yapıldığıdır.

Çoğu kez olduğu gibi yine yabancı araştırmacılar sayesinde gün yüzüne çıkar:

1910 yılında, Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kitaplığı’nda birbirleriyle ilgili görülen dört albüm keşfedilir ve aynı yıl Münih Sergisi’nde Max van Berchem'in girişimiyle sergilenir.

Tahsin Öz (1887 - 1973) Cumhuriyet dönemi müzecilerinin ilki; 1924 yılında Topkapı Sarayı Müzesi müdürlüğü görevine getirildiğinde, Münih'te sergilenen ve Muhammed Siyah Kalem’e atfedilen albümlerden özellikle 2153 numaralı albümü - içinde Fatih Sultan Mehmet’in portrelerinin bulunması sebebiyle- "Fatih Albümü" olarak nitelendirir.

1954 yılında Mazhar Şevket İpşiroğlu ile Sabahattin Eyuboğlu "Fatih Albümüne Bir Bakış" adlı eserlerini yayınlayarak; Siyah Kalem macerasını resmen başlatmış olurlar. Başta İpşiroğlu Siyah Kalem’in eserlerini Fatih dönemi dünya görüşüne bağdaştırsa da daha sonraları bu tezinden uzaklaşarak sanatçıyı 14-15. yüzyıl Türkistan ve Maveraünnehir kültür sahası içinde yorumlar.

Dikkat ettiyseniz yazının başında geçen "Mehmet" sergideki adıyla oldu "Muhammed"...

Bunun nedeni, çizim ve resimlerin kenarına, orasına-burasına düşülen notta; "Kâr-ı Üstad Muhammed Siyah Kalem" (Üstad Mehmet Siyah Kalem'in işi) yazılmış olmasıdır...

('Kâr' kelimesi Farsca'da iş-güç demektir; bu notu da ayrıca düşelim.)

Şimdi bu "üstad" meselesi de başka enteresan bir konu; Doğu geleneğinde, sanatçının kendisini "üstad" diye tanımlaması sıradışı bir durum...

Gazeteci yazar Yaşar İliksiz, "Konstantin’in Sırrı" romanında; Mehmet Siyah Kalem'in; Fatih Sultan Mehmed olduğunu savunur...

Bu, bana  John Underwood'un "Şeytan ve Şair" romanını anımsattı: Kitabın konusu; 1891 yılında yayımlanan:

"Francis Bacon, poet, prophet, philosopher, versus phantom Captain Shakespeare the Rosicrucian mask"tan esinlenmedir.

İddia şu: "Shakespeare diye biri yok; Shakespeare esasen Francis Bacon'un mahlasıdır."

(Mahlas; bazı yazarların kullandığı takma ad.)

İddiaya mesnet teşkil eden argümanların en önemlisi ise şu:

"Shakespeare’ra dair birinci dereceden çok az belgenin var olması. Olanlar da Shakespeare’ın, Shakespeare olduğunu kanıtlayacak düzeyde değil."

Ek bilgi olarak: Haluk Bilginer ve Beyazıt Öztürk'ün "Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?" filminde de Mehmet Siyah Kalem'in çizimleri kullanılmıştır.

Mehmet Siyah Kalem'le tanışmam; ilköğrenim çağımda başlayan filateli merakım sayesindedir: tabii aradan geçen uzun yıllarda kopukluklar yaşadım... 15 yıl önce "arayı kapamak" adına araştırma yaparken 1987 yılında Mehmet Siyah Kalem'in çizimleri anısına çıkarılan pullara rastladım...

Kaynakça:

- Ekrem Isın, “Şölen ve Büyü, Mehmed Siyah kalem’in gizemli dünyası”,

- Ben Mehmed Siyah Kalem, İnsanlar ve Cinlerin Ustası, YKY.- T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Danısman: Ekrem Isın, Editör: Mine Haydaroğlu, İstanbul Mart 2006, s. 9

- Sait Aykut, “Siyah Kalem’in Cinlerini Dönemin En Yaygın Cin Bilim Kitaplarında Aramak”, Sanat Dünyamız, Üç Aylık Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 93, Güz 2004, ISSN 1300-2740, s.30

- Mahzar Ş. İpsiroğlu, Bozkır Rüzgârı Siyah Kalem, YKY, İstanbul, Eylül 2004, s.58

- Yörükan (Karamağaralı), Beyhan; “Topkapı Sarayı Müzesi’nde Bulunan Albümlerdeki Rulolar”, İstanbul Ünv. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Yıllığı, 1964–1965

Şeytan ve şair

Konstantin'in Sırrı

Dünyanın En Esrarengiz Ressamı